Testament voor dementerenden

Alleen wie gezond van geest is, kan een geldig testament opstellen. Dit schept problemen, bijvoorbeeld voor dementerende bejaarden die hun testamentaire opvolging willen regelen.

Het wetsvoorstel van Sabien wil dit verhelpen door de voorlopig bewindvoerder toe te laten een testament op te stellen of te herroepen voor de geesteszieke persoon, wiens vermogen hij of zij beheert. Dit kan maar gebeuren mits machtiging van de vrederechter. Die machtiging is echter geen "carte blanche" voor de bewindvoerder, want de vrederechter kan door de bewoordingen van zijn vonnis de machtiging beperken tot een concrete wilsbeschikking.

"De wet op het voorlopig bewind is momenteel gericht op het behoud en beheer van het vermogen van de geestesgestoorde. Alleen handelingen die nodig of nuttig zijn voor diens vermogen zijn mogelijk. Ze mogen niet leiden tot een vermindering van het vermogen", aldus Sabien. "Het doel is de zieke beschermen, niet derden (bijvoorbeeld de erfgenamen van de geestesgestoorde of zijn schuldeisers). Door een testament te maken, kan de beschermde persoon niet zichzelf schaden, maar alleen zijn erfgenamen."

Daarom moet een onderscheid worden gemaakt tussen schenkingen en testamenten. "Schenkingen leiden tot een verarming van de beschermde persoon. Testamenten echter zijn niet in strijd met de figuur van het bewind (het behoud en beheer van het vermogen van de geestesgestoorde). De vermindering heeft immers pas plaats na zijn of haar dood, op het moment dat zijn vermogen overgaat op zijn nabestaanden", aldus Sabien.

In Nederland "kan hij die wegens een geestelijke stoornis onder curatele staat - met toestemming van de kantonrechter (al dan niet met voorwaarden) - uiterste wilsbeschikkingen maken". "Dat moet ook in ons land mogelijk zijn", aldus Sabien. "Meer zelfs, naast het opstellen of herroepen van testamenten voor de geesteszieke persoon voorziet mijn wetsvoorstel ook dat het in een aantal gevallen voor de rechter mogelijk moet zijn om de zogenaamde "animus donandi" te beoordelen."

"Soms zal het immers overduidelijk vaststaan dat het de wil van de geestesgestoorde is om een legaat te schenken aan overlevende familieleden, bijvoorbeeld als hij of zij een familiebedrijf heeft uitgebouwd, en dit bij gebrek aan testament zou zien verbrokkelen en ten onder gaan. In Nederland kan de kantonrechter de wil evalueren van een persoon die onder curatele staat. Wel moet het aannemelijk zijn dat het om een soort "helder moment" ging. Deze beperking stuit echter ook in Nederland op kritiek, omdat het zo voor de zwaarste mentale gehandicapten alsnog onmogelijk zou blijven om een testament op te stellen", besluit Sabien.